Η απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία απειλεί να αποσταθεροποιήσει
επικίνδυνα έναν δυτικό σύμμαχο σε μια περιοχή που ήδη παραπαίει από τον πόλεμο,
την τρομοκρατία και τη μαζική μετανάστευση, σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες και
αναλυτές της περιοχής.
Η εμφανής προσπάθεια του τουρκικού στρατού να καταλάβει την εξουσία την
Παρασκευή προκάλεσε πανικό στους δρόμους και συντάραξε το ΝΑΤΟ και όλη τη Μέση
Ανατολή.
Τα ρεπορτάζ για τανκς που άνοιξαν πυρ κοντά στο κοινοβούλιο, και πολεμικά
αεροπλάνα που κατέρριψαν ένα ελικόπτερο γεμάτο με πραξικοπηματίες, άφησαν την
πορεία της έκβασης ασαφή, αλλά υπήρχαν πρώτες ενδείξεις ότι το πραξικόπημα θα
αποτύχει.
Πλήθη γέμισαν τους δρόμους στην Κωνσταντινούπολη, την Άγκυρα και άλλες
πόλεις, σε πείσμα της διακήρυξης στρατιωτικού νόμου για απαγόρευση της
κυκλοφορίας. Και καθώς η κρατική τηλεόραση TRT ήταν εκτός λειτουργίας, ο
πρόεδρος Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν χρησιμοποίησε το iPhone του για να μεταδώσει μια
έκκληση προς τους Τούρκους, να αντισταθούν στο πραξικόπημα.
Η έκτακτη τροπή των γεγονότων δημιούργησε αμηχανία σε πολλούς παράγοντες
της εξωτερικής πολιτικής, πολλοί από τους οποίους θεωρούν την εκλεγμένη
κυβέρνηση της Τουρκίας ως σχετικά σταθερή. Ο καθηγητής Ομέρ Τασπινάρ, ανώτερος
συνεργάτης στο Ινστιτούτο Brookings και ένας από τους λίγους ειδικούς σε θέματα
εξωτερικής πολιτικής που είχε προειδοποιήσει για τον κίνδυνο ενός στρατιωτικού
πραξικοπήματος κατά τους τελευταίους μήνες, δήλωσε πως ένα κρίσιμο ερώτημα θα
είναι ο βαθμός στον οποίο το εμπλέκεται το σύνολο της στρατιωτικής διοίκησης
στην απόπειρα πραξικοπήματος.
Είπε ότι ο πιο μεγάλος κίνδυνος ήταν να ξεσπάσουν μάχες μεταξύ ομάδων εντός
του τουρκικού στρατού και πολιτών και ομάδων των υπηρεσιών πληροφοριών που
ευθυγραμμίζονται με τον Ερντογάν, ο οποίος πρόσφατα επανεξελέγη.
"Αυτή τη στιγμή το ερώτημα είναι αν η απόπειρα πραξικοπήματος έγινε με
εντολή από την κορυφή, εντολή, με την εμπλοκή κορυφαίων στρατιωτικών, ή ενός
συνταγματάρχη ή αξιωματικού-πραξικοπηματία, από ένα συγκεκριμένο τμήμα του
στρατού. Υπάρχουν ενδείξεις τώρα ότι πρόκειται για την τελευταία περίπτωση.
Ο
επικεφαλής του προσωπικού του στρατού δεν έχει μιλήσει ακόμη και παραδοσιακά
στα τουρκικά πραξικοπήματα περιμένει κανείς τον επικεφαλής του στρατού να
βγαίνει στην τηλεόραση για τη λήψη εντολών. Αυτό θα ταράξει τις τουρκικές
αγορές. Θα αμαυρώσει την εικόνα της χώρας. Η ανάλυσή μου εκτιμά ότι αυτό θα
είναι σίγουρα ενοχλητικό για τον Ερντογάν".
Ο Τασπινάρ είπε ότι ήταν ιδιαίτερα ενοχλητικό για τον πρόεδρο της Τουρκίας,
λόγω της ιστορίας των τουρκικών πραξικοπημάτων. "Κάθε φορά που ο στρατός
παρενέβη στο παρελθόν ήταν σε μια εποχή που η κυβέρνηση ήταν πολύ
αντιδημοφιλής", σχολιάζει.
Ο πιο σημαντικός κίνδυνος, επισημαίνει, ήταν το ξέσπασμα αιματηρών
συγκρούσεων μεταξύ των αστυνομικών δυνάμεων που είναι πιστές στο υπουργείο
Εσωτερικών, στο οποίο ο πρόεδρος έχει μια σιδερένια πυγμή, και σε ένα τμήμα του
επαναστατημένου στρατού. "Δεν περιμένω να συμβεί κάτι τέτοιο, αλλά αν
συμβεί θα ήταν καταστροφικό για την Τουρκία".
Ο πρώην πρωθυπουργός της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου δήλωσε στο al-Jazeera
ότι μια στρατιωτική κλίκα είχε οργανώσει το πραξικόπημα και ότι θα αποτύχει. Ο
Κεμάλ Κιρίσκι, ανώτερος συνεργάτης και διευθυντής του Προγράμματος της Τουρκίας
στο Brookings, είπε ότι το πραξικόπημα, μαζί με τις επιθέσεις του Ισλαμικού Κράτους,
την απόφαση της Βρετανίας να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλες
εξελίξεις, έδωσαν μια αίσθηση ότι τα γεγονότα είναι εκτός ελέγχου. "Η
άμεση ζημιά εδώ είναι στη δημοκρατία".
Ο Στίβεν Φλάναγκαν, ο οποίος υπηρέτησε στο Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας της
κυβέρνησης Ομπάμα και τώρα είναι αναλυτής στην εταιρεία Rand, δήλωσε ότι ο
τουρκικός στρατός ήθελε αυστηρότερα μέτρα εναντίον των Κούρδων ανταρτών και
ενίσχυση των συνόρων της με τη Συρία. "Ο στρατός δεν θέλει να ασχολείται
με τα εδάφη στη Συρία, αλλά θέλει να ενισχυθούν τα σύνορα για να βεβαιωθεί ότι
η Τουρκία δεν έχει παρασυρθεί σε έναν εδαφικό πόλεμο στην περιοχή. Και θέλει να
εντείνει τον αγώνα κατά του PKK".
Οι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους στην Τουρκία μπορεί να εξοργίζονται από
τους αυστηρότερους στρατιωτικούς ελέγχους βραχυπρόθεσμα, αλλά με μια δεύτερη
σκέψη, αυτό ήταν μια καλή είδηση για την τρομοκρατική ομάδα, είπε. "Η
συνεχιζόμενη αναταραχή θα μπορούσε να εμβαθύνει τις διαιρέσεις στην Τουρκία.
Και να αποσπάσει την προσοχή της από το να κάνει περισσότερα για να βοηθήσει το
συνασπισμό στη Συρία".
Ο Λευκός Οίκος, που επικρίνει την αυταρχική εκτροπή και τις
αναποτελεσματικές πολιτικές του Ερντογάν, έκανε μια δήλωση στην οποία
αναφέρεται ότι ο Μπαράκ Ομπάμα και ο Τζον Κέρι "συμφώνησαν ότι όλα τα
κόμματα στην Τουρκία θα πρέπει να στηρίξουν τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση
της Τουρκίας, να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση και να αποφευχθεί οποιαδήποτε βία ή
αιματοχυσία".
Η Τουρκία, η οποία έχει το δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ μετά τις ΗΠΑ,
ήταν ένας κρίσιμος σύμμαχος κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου και τώρα είναι
ένας σύμμαχος, αν και με σημαντικές πολιτικές διαφορές, στην καταπολέμηση του
ISIS. Πέρυσι η Τουρκία συμφώνησε να επιτρέψει στα αμερικανικά πολεμικά
αεροπλάνα και στα οπλισμένα drones να χρησιμοποιήσουν την αεροπορική βάση του
Ιντσιρλίκ, μόλις 60 μίλια από τα βορειοδυτικά σύνορα της Συρίας. Τα αεροσκάφη
προηγουμένως πετούσαν από το Ιράκ ή από αραβικούς συμμάχους όπως η Ιορδανία. Η
απώλεια της βάσης θα ήταν ένα σοβαρό πλήγμα για την συνεχή προσπάθεια κατά του
ISIS, ιδιαίτερα μετά τις πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις στο Βέλγιο, τη
Γαλλία, την Τουρκία και τις ΗΠΑ.
Ο Έρικ Μπόρντενκιρχερ, του Κέντρου για την Ανάπτυξη της Μέσης Ανατολής,
δήλωσε ότι η αναταραχή θα μπορούσε να διαταράξει την στρατιωτική συνεργασία με
την Άγκυρα. "Ο αμερικανικός στρατός θα πρέπει να δει αν μπορεί να
συνεχίσει να επιχειρεί στην Τουρκία με μία μη-δημοκρατική κυβέρνηση".
Η Τουρκία, η οποία φιλοξενεί 2,5 εκατομμύρια πρόσφυγες, κυρίως από τη
Συρία, έχει διατυπώσει αντιρρήσεις για την υποστήριξη των ΗΠΑ στις κουρδικές
δυνάμεις που επιχειρούν στο βόρειο τμήμα της Συρίας εναντίον του ISIS. Η
Ουάσινγκτον έχει πει ότι κάνει σαφή διάκριση μεταξύ του PKK, μιας ξένης
τρομοκρατικής οργάνωσης, και των Κούρδων της Συρίας, τους οποίους θεωρεί ως μία
από τις πολλές ομάδες που πολεμούν το Isis.
Η απόπειρα πραξικοπήματος σηματοδότησε μια επιστροφή σε μια εποχή που
θεωρητικά είχε περάσει. Στο παρελθόν, οι αρχηγοί του στρατού στην Τουρκία
επανειλημμένα αφαίρεσαν την εξουσία από τους πολιτικούς με τους οποίους
διαφωνούν ή που αγωνίστηκαν για την αντιμετώπιση αναταραχών.
Το 1960, αξιωματούχοι του στρατού καθαίρεσαν έναν πρωθυπουργό και στη συνέχεια
τον κρέμασαν, ενώ άλλα τρία πραξικοπήματα έλαβαν χώρα κατά τις επόμενες
τέσσερις δεκαετίες. Η περίοδος της στρατιωτικής κυριαρχίας διήρκεσε μέχρι το
1965.
Το 1971, μετά από εκτεταμένες ταραχές κατά τη διάρκεια μιας ύφεσης, ο
στρατός παρενέβη εκ νέου για να "αποκαταστήσει την τάξη". Ο Φαχρί
Κορουτούρκ, ένας συνταξιούχος αξιωματικός του ναυτικού, έγινε πρόεδρος.
Το επόμενο πραξικόπημα συνέβη το 1980 και ήταν το πιο βάναυσο στρατιωτικό
πραξικόπημα στη σύγχρονη τουρκική ιστορία. Ο στρατός εκτέλεσε 50 άτομα και
περίπου 600.000 συνελήφθησαν. Εκατοντάδες εξαφανίστηκαν. Το 1997, κατά την
πρώτη ισλαμική κυβέρνηση υπό την ηγεσία της Τουρκίας, ο πρωθυπουργός Νετζμετίν
Ερμπακάν ανατράπηκε στο λεγόμενο "μεταμοντέρνο πραξικόπημα". Ο
Τασπινάρ, ο αναλυτής του Brookings, τονίζει ότι το χάος της Παρασκευής ήταν
ιδιαίτερα ενοχλητικό για τον Ερντογάν, επειδή τα προηγούμενα πραξικοπήματα
συνέβησαν όταν η κυβέρνηση φαινόταν ασταθής και μη δημοφιλής.
.png)
