.«Αγκάθι» η υλοποίηση των μέτρων

Μέσα στην εβδομάδα η Ελλάδα «απέκτησε» ένα νέο μνημόνιο, το τρίτο κατά σειρά. Ηδη, πολλοί υποστηρίζουν ότι το νέο πρόγραμμα είναι πιο σκληρό από τα προηγούμενα. Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση εκτιμά πως με τη συμφωνία που πέτυχε, και κυρίως με την προοπτική για περαιτέρω μείωση του χρέους στα τέλη Οκτωβρίου, θα ανοίξει ο δρόμος για σταδιακή έξοδο από την κρίση, παρά το γεγονός ότι –όπως παραδέχεται– τα προβλεπόμενα μέτρα είναι «σκληρά».

Οποιες, όμως, κι αν είναι οι διαφορές μεταξύ του τρίτου μνημονίου και των προηγούμενων, το πρόβλημα παραμένει ίδιο: η υλοποίησή του. Το μεγαλύτερο «αγκάθι» δεν είναι αυτά καθαυτά τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο νέο τριετές πρόγραμμα, αλλά το εάν η σημερινή κυβέρνηση έχει την πολιτική βούληση και την ικανότητα να τα εφαρμόσει.

Σε γενικές γραμμές, στο νέο μνημόνιο υπάρχει μία σημαντική διαφοροποίηση σε σχέση με τα άλλα δύο. Πλέον, δίδεται μεγαλύτερο βάρος στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε ολόκληρο το φάσμα της οικονομίας, παρά στη δημοσιονομική προσαρμογή. 

Αν και υπάρχουν μέτρα λιτότητας, οι παρεμβάσεις που προβλέπονται σε ασφαλιστικό, εργασιακά, επαγγέλματα, αγορές προϊόντων και υπηρεσιών, είναι τέτοιου μεγέθους που, εάν προχωρήσουν, η οικονομία θα αλλάξει ουσιαστικά δομή.

Κάτι που επιχειρήθηκε και με τα προηγούμενα προγράμματα, αλλά η προσπάθεια δεν απέδωσε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, καθώς δινόταν περισσότερο βάρος στην εφαρμογή των δημοσιονομικών μέτρων, παρά των μεταρρυθμίσεων. Αλλωστε, και η τρόικα στις εκθέσεις των τελευταίων ετών επαναλάμβανε μονότονα ότι θα πρέπει η εκάστοτε κυβέρνηση να έρθει σε σύγκρουση με τα «κατεστημένα συμφέροντα» που αντιδρούν στις αλλαγές.

Πάντως, τις τελευταίες ημέρες οι θεσμοί έχουν διαβεβαιώσει τις χώρες της Ευρωζώνης ότι με το νέο πρόγραμμα διασφαλίζονται:

• Οι απαραίτητοι όροι (conditionality) για να τεθεί σε ισχύ η νέα δανειακή σύμβαση, που θα φθάσει έως τα 86 δισ. ευρώ για τα επόμενα τρία χρόνια. Οροι που αφορούν κυρίως την προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών άμεσα και σε βάθος ετών, αλλά και τη διασφάλιση της ομαλής λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος.

• Η διατήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Οι στόχοι των πρωτογενών πλεονασμάτων μπορεί να μειώθηκαν, αλλά αυτό έγινε γιατί ενσωματώθηκαν στις προβλέψεις τα νέα –χειρότερα– δεδομένα για την ελληνική οικονομία και όχι επειδή υπήρξε κάποια οπισθοχώρηση σε ό,τι αφορά τα δημοσιονομικά μέτρα.

 Απλώς, ακολουθείται πλέον ένας περισσότερο ήπιος ρυθμός προσαρμογής, λόγω της επιστροφής στην ύφεση και της τεράστιας προσπάθειας που είχε προηγηθεί από το 2010. Βέβαια, η επιστροφή στην ύφεση και στα μικρότερα πρωτογενή πλεονάσματα εκτροχιάζουν πλήρως τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, αλλά το θέμα έχει παραπεμφεί για μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του πρώτου ελέγχου επί του προγράμματος (τέλη Οκτωβρίου, στην καλύτερη περίπτωση).

Ταμείο Αποκρατικοποιήσεων

Πέραν της έμφασης που δίνει το νέο μνημόνιο στις μεταρρυθμίσεις έναντι της δημοσιονομικής προσαρμογής, υπάρχει κάτι που εισάγεται για πρώτη φορά με το νέο πρόγραμμα. Πρόκειται για τη δημιουργία του νέου Ταμείου Αποκρατικοποιήσεων, στο οποίο θα μεταφερθούν σε βάθος 30 ετών περιουσιακά στοιχεία του Δημοσίου συνολικής αξίας 50 δισ. ευρώ.

 Η συμφωνία επί της δημιουργίας του εν λόγω Ταμείου ήταν και το «κλειδί» για την επίτευξη της συνολικής συμφωνίας μεταξύ κυβέρνησης και Ευρωζώνης στη Σύνοδο Κορυφής της 12ης Ιουλίου.

Οπως ήταν δεδομένο, ένα τέτοιο Ταμείο δεν θα μπορούσε να δημιουργηθεί και να είναι λειτουργικό μέσα σε έναν μήνα. Στο μνημόνιο, όμως, περιγράφονται τα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, με απώτερο στόχο τον Μάρτιο του 2016 να μπορεί να ξεκινήσει τις εργασίες του. 

Ωστόσο, αυτό που προκύπτει από τα έως τώρα γνωστά στοιχεία για το Ταμείο –όπως αυτά απορρέουν από τη νέα δανειακή σύμβαση– είναι ότι ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) θα έχει ενεργό ρόλο τόσο στο τι περιουσιακά στοιχεία θα διαχειρίζεται το Ταμείο όσο και στον τρόπο λειτουργίας του. Επίσης, η δημόσια περιουσία που θα περάσει στο Ταμείο θα αποτελέσει επί της ουσίας την εγγύηση για τα δάνεια που θα λάβει η χώρα από τον ESM τα επόμενα χρόνια.

Πάντως, διαβάζοντας κάποιος το κείμενο του νέου μνημονίου, αντιλαμβάνεται πως υπάρχει ένας σαφής χρονικός διαχωρισμός της εφαρμογής των μέτρων. Το πρώτο πακέτο είναι αυτό που κατατέθηκε ήδη στη Βουλή, ενώ το δεύτερο πακέτο με τα περισσότερα μέτρα θα πρέπει να εφαρμοστεί τον Οκτώβριο και στα πλαίσια του πρώτου ελέγχου.

 Το γεγονός αυτό είναι ενδεικτικό της ανησυχίας που επικρατεί στους κόλπους των δανειστών της χώρας αναφορικά με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Οι θεσμοί προσπάθησαν με την εμπροσθοβαρή ένταξη των δράσεων που πρέπει να εφαρμοστούν και ταυτόχρονα με την εκταμίευση των δόσεων με το «σταγονόμετρο» και με κυρίαρχο κριτήριο το τι υποχρεώσεις υπάρχουν για την εξυπηρέτηση του ελληνικού χρέους, να περιορίσουν τους βαθμούς πολιτικής ευελιξίας της κυβέρνησης.