.Κυπριακό: Το βάρος πέφτει στον Τράμπ;

Δεν τα βρήκαν τελικά Αναστασιάδης και Ακιντζί για το Εδαφικό στις συνομιλίες τους στην Ελβετία, υπό την εποπτεία του ΟΗΕ, παρ' ότι αρχικά είχε διαφανεί θετικό κλίμα προς την κατεύθυνση της συμφωνίας. Τις προηγούμενες ημέρες, αλλά και χτες, είχε προκληθεί θόρυβος και έντονος προβληματισμός μετά τις έντονες διαφορές που ελέχθη ότι υπήρχαν ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία σχετικά με το θέμα της ασφάλειας, των εγγυήσεων και της αποχώρησης των τουρκικών στρατευμάτων από το νησί. Άγνωστο είναι τώρα, εάν θα συναντηθεί ο Αλέξης Τσίπρας με τον Ταγίπ Ερντογάν για να συζητήσουν το Κυπριακό και ειδικότερα την ασφάλεια – εγγυήσεις. 

Δεν αποκλείεται, πλέον, το Κυπριακό να μεταφερθεί για μετά την ανάληψη της προεδρίας των ΗΠΑ από τον Τράμπ, στις 20 Ιανουαρίου 2017.

Στο κοινό ανακοινωθέν της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής πλευράς που εξέδωσε ο εκπρόσωπος Τύπου των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο αναφέρονται τα εξής: 

“Ο Ε/κ ηγέτης, κ. Νίκος Αναστασιάδης και το Τ/κ ηγέτης κ. Μουσταφά Ακντζί συμμετείχαν σε σοβαρές και συνεχείς διαπραγματεύσεις τις τελευταίες δύο ημέρες στο Μοντ Πελεράν. Παρά τις καλύτερες προσπάθειές τους, δεν μπόρεσαν να επιτευχθούν οι αναγκαίες περαιτέρω συγκλίσεις σχετικά με τα κριτήρια για την εδαφική αναπροσαρμογή, που θα ανοίξει το δρόμο για την τελευταία φάση των συνομιλιών. Οι δύο πλευρές αποφάσισαν να επιστρέψουν στην Κύπρο και να συνεχίσουν την προσπάθεια ώστε να βρεθεί τρόπος αυτή να οδηγηθεί προς τα εμπρός. Ο Ειδικός Σύμβουλος του Γενικού Γραμματέα (SASG), ο κ. Έσπεν Μπαρθ Άιντα, θα μεταφέρει τις εξελίξεις αυτές την προσοχή του Γενικού Γραμματέα”.

Τις προηγούμενες ημέρες, την Κυριακή αλλά και χτες το πρωί, όσο διαρκούσαν οι συνομιλίες στην Ελβετία, είχε διαφανεί ότι οι Νίκος Αναστασιάδης και Μουσταφά Ακιντζί τα είχαν βρει, σε γενικές γραμμές, στο Εδαφικό. Το γεγονός αυτό, ως ήταν φυσικό, μετέφερε το «παιχνίδι» στην Αθήνα, η οποία πλέον θα καλούνταν να σηκώσει το μεγάλο φορτίο στο Κυπριακό. Να πει, δηλαδή, «ναι» ή «όχι» στους σχεδιασμούς για –με συνοπτικές διαδικασίες- επίλυση του προβλήματος, χωρίς καν να έχει διευκρινιστεί αν θα απομακρυνθούν, και πότε, τα κατοχικά στρατεύματα από την Κύπρο. Το θέμα ασφάλειας – εγγυήσεων είναι ζήτημα που αφορά άμεσα την Ελλάδα, δεδομένου ότι είναι εγγυήτρια δύναμη, μαζί με την Βρετανία και την Τουρκία.

Όμως, εφόσον η Αθήνα συναινούσε τελικώς να πάει σε διεθνή Διάσκεψη για το Κυπριακό -κάτι που δήλωνε δημόσια ότι θέλει ως άμεση προϋπόθεση ο Ακιντζί, διαφορετικά θα αποχωρούσε από τις συνομιλίες για το Εδαφικό- χωρίς προηγουμένως να έχει βρεθεί έδαφος συνεννόησης για το καυτό θέμα της ασφάλειας – εγγυήσεων, ο κίνδυνος θα ήταν μεγάλος. Κι’ αυτό, διότι εάν η διεθνής Διάσκεψη κατέληγε σε αποτυχία, η Ελλάδα ήταν εκείνη στην οποία θα χρέωναν ενδεχόμενο ναυάγιο στο Κυπριακό. Άλλωστε, μόνιμη επωδός της Άγκυρας εδώ και δεκαετίες, είναι ότι η ελληνική πλευρά ευθύνεται για την μη επίλυση του προβλήματος. Έτσι, η Αθήνα επέμενε ότι, εάν δεν ξεκαθαριστούν τα πράγματα στο θέμα ασφάλειας – καθεστώτος εγγυήσεων – κατοχικών στρατευμάτων, δεν πρόκειται να μετάσχει σε διεθνή διάσκεψη.

Μπροστά σε αυτή την κατάσταση, ένα ενδιάμεσο - συμβιβαστικό σκηνικό, ούτως ώστε να φανεί ότι τηρούνται τα προσχήματα, και άρα να μπορέσει η Αθήνα να πάρει μέρος στη Διάσκεψη, ήταν μια προκαταρκτική συνάντηση Τσίπρα – Ερντογάν. Κάτι, το οποίο, σύμφωνα με ελληνικές διαρροές, μάλλον έχει συμφωνηθεί από τις δυο πλευρές, για να γίνει –εκτός «απροόπτου», βέβαια- πριν τη Διάσκεψη. Η τελευταία είχε προταθεί να γίνει, είτε στις 27-28 Δεκεμβρίου, είτε τον Ιανουάριο. 

Τώρα, τα δεδομένα αλλάζουν και είναι άγνωστο πότε θα δρομολογηθεί κάτι τέτοιο. Όπως και να’ χει, η πρεμούρα που είχε ο ξένος παράγων να πραγματοποιηθεί η διεθνής Διάσκεψη για το Κυπριακό μέσα στις εορτές, και μάλιστα να διαρκέσει μόλις ένα διήμερο, έδειχνε ότι οι διαθέσεις ήταν για επίλυση εδώ και τώρα. Να θυμίσουμε ότι οι προηγούμενες διαπραγματεύσεις (2004) ήταν μαραθώνιες και πολυήμερες.

Υπερατλαντική πρόκληση

Όπως επανειλημμένως έχει επισημάνει το Antinews, η «ομάδα Ομπάμα» επιθυμούσε να συμφωνηθεί η λύση εντός του 2016, και πάντως πριν τις 20 Ιανουαρίου, οπότε ο Ομπάμα θα παραδώσει στον Τράμπ. Πολύ περισσότερο, τόσο κατά την επίσκεψη Ομπάμα στην Αθήνα, όσο και, προ μηνών, στις συζητήσεις στο περιθώριο της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ, στη Νέα Υόρκη, ασκήθηκαν ωμές πιέσεις στην κυπριακή πλευρά για να δεχτεί την παραμονή των μισών τουρκικών κατοχικών στρατευμάτων (είκοσι χιλιάδες) επί σειρά ετών. 

Σε αυτό το διάστημα, ως είναι φυσικόν, θα εξακολουθεί να υπάρχει και το σημερινό καθεστώς εγγυήσεων. Καθεστώς, το οποίο όμως, η Αθήνα χαρακτηρίζει απαράδεκτο και ξεπερασμένο, και θέτει ως «κόκκινη γραμμή» της την κατάργησή του, αλλά και της ταυτόχρονη απόσυρση των κατοχικών στρατευμάτων. Διαφορετικά, δηλώνει ότι θα πει «γιοκ» στη διεθνή Διάσκεψη.

Υπό αυτές τις συνθήκες, το ερώτημα που έμπαινε ήταν αν ο Αλέξης Τσίπρας θα πάει σε μια διεθνή Διάσκεψη για το Κυπριακό, χωρίς να έχει πάρει προηγουμένως εγγυήσεις (ή τουλάχιστον σοβαρά ανταλλάγματα) γι’ αυτά; Σε αυτή την περίπτωση, κινδύνευε να πάει κατ’ ευθείαν στην παγίδα που του έστηναν. Διότι και ο αμερικανικός και ο βρετανικός παράγων, αλλά και ο «πολύς» Μπάρθ Αϊντα, ο απεσταλμένος του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, μόνον τις ελληνικές θέσεις δεν υποστηρίζουν. 

Να σημειωθεί πως η τουρκική πλευρά θέλει 5+5 χρόνια (δυο –εκ περιτροπής;- προεδρίες) παραμονή των κατοχικών δυνάμεων στο νησί. Μάλιστα, ο Ακιντζί φέρεται να ζητάει, με την πάροδο αυτού του διαστήματος, να γίνει δημοψήφισμα για το εάν θα φύγουν τα στρατεύματα ή όχι. Εύλογα βεβαίως, προκύπτει το ερώτημα: Κι’ αν, στο μεταξύ, στηθεί κάποια προβοκάτσια, με αποτέλεσμα αναταραχή, είναι ποτέ πιθανόν να ψηφίσουν οι τουρκοκύπριοι (με τον αλλοιωμένο πληθυσμό τους από τους εποίκους) την αποχώρηση; Προφανώς, όχι.

Το χειρότερο, όμως, δεν είναι τι λέει η Τουρκία, αλλά τι λέει το «κατεστημένο» των ΗΠΑ. Διότι, εάν πράγματι, οι πληροφορίες που κυκλοφορούν, για τα όσα προκλητικά ανέφερε η κ.Βικτώρια Νούλαντ πρόσφατα στην ελληνική πολιτική ηγεσία, κατά την επίσκεψη του Μπάρακ Ομπάμα στην Αθήνα, τότε υπάρχει σοβαρός «υπερατλαντικός κίνδυνος». Η υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, λοιπόν, φέρεται να προέβη στην απαράδεκτη δήλωση ότι πρέπει να μείνουν κατοχικά στρατεύματα στη Μεγαλόνησο, διότι σε περίπτωση αποτυχίας στην υλοποίηση της όποιας συμφωνίας κλείσουν Αναστασιάδης – Ακιντζί, κάποιος πρέπει να επαναφέρει τα παλιά σύνορα (!). 

Ούτε λίγο ούτε πολύ, δηλαδή, η κ.Νούλαντ θέλει τα τουρκικά στρατεύματα, εκτός των άλλων, σαν … εγγυητή της συμφωνίας. Εάν μάλιστα, χρησιμοποίησε την λέξη «σύνορα», όπως φέρεται να είπε, τότε η κυρία αυτή είναι ολοφάνερο ότι έχει γράψει στα παλαιότερα των υποδημάτων της το γεγονός ότι το Κυπριακό είναι πρόβλημα εισβολής και κατοχής ανεξάρτητου κράτους, άρα ωμής καταπάτησης του διεθνούς Δικαίου. Κάτι, το οποίο πολλάκις έχει επισημανθεί στις αποφάσεις του ΟΗΕ για το Κυπριακό.

Κάτι που ακόμη δεν έχει διευκρινιστεί, τουλάχιστον δημόσια, είναι εάν η Διάσκεψη θα είναι πολυμερής, όπως ζητάει η Ελλάδα, ή πενταμερής, όπως θέλει η Τουρκία. Στην πολυμερή θα μετάσχουν, εκτός του ΟΗΕ, των ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων, και των εγγυητριών δυνάμεων (Ελλάδα, Τουρκία, Βρετανία), η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Γαλλία, Βρετανία). Στην πενταμερή, αντίθετα, θα μετάσχουν οι πρώτοι χωρίς την ΕΕ και το ΣΑ. Συσχετισμός που θα είναι σαφώς κατά των ελληνικών θέσεων.

Επιπλέον, ένα πολύ σοβαρό ερωτηματικό είναι εάν πράγματι η Τουρκία επιθυμεί λύση ή και αυτή τη φορά θα την σαμποτάρει. Προφανώς, αν πάρει ως ανταλλάγματα πολυετή παραμονή των στρατευμάτων της στο νησί και καθεστώς εγγυήσεων, καθώς και «μαγείρεμα» στις περιοχές που θα επιστραφούν στους ελληνοκύπριους, αλλά και εκ περιτροπής προεδρία, γιατί όχι; Όσον αφορά το θέμα της παραμονής των στρατευμάτων της, ωστόσο, διπλωμάτες εκτιμούν ότι δεν έχει λόγους να επιμείνει σε μαξιμαλιστικούς στόχους, διότι στρατιωτικά έχει το πλεονέκτημα στην περιοχή. Δηλαδή, επειδή είναι γεωγραφικά πιο κοντά, μπορεί να εισβάλλει και πάλι ταχύτερα απ’ ότι ελληνικές δυνάμεις. Κάτι, όμως, που προς το παρόν, δεν φαίνεται να το βάζει στη ζυγαριά του παζαριού της η Άγκυρα. Να σημειωθεί ότι σε αντίθεση με 16σέλιδο υπόμνημα προτάσεων της Αθήνας, η Άγκυρα δεν έχει υποβάλλει καν πρόταση για το θέμα ασφάλειας – εγγυήσεων. Εσχάτως, στον τουρκικό Τύπο εμφανίστηκε η πληροφορία ότι το ελληνικό ΓΕΕΘΑ εκτιμά πως οι τουρκικές κατοχικές δυνάμεις μπορούν κάλλιστα να αποχωρήσουν ολοκληρωτικά από τη Μεγαλόνησο εντός 18 μηνών.

Τέλος, στο εδαφικό μια από τις προτάσεις που συζητιούνται στις δικοινοτικές συνομιλίες στην Ελβετία, είναι να έχει η τουρκοκυπριακή πλευρά το 28,5% της Κύπρου. Ποσοστό, το οποίο προτεινόταν και στο «Σχέδιο Ανάν», το 2004. Βεβαίως, είναι σημαντικό το ποσοστό, αλλά ακόμα πιο σημαντικό είναι ποιες περιοχές θα επιστρέψουν στο μελλοντικό ελληνοκυπριακό συνιστών κρατίδιο. Κι’ εκεί, φαίνεται ότι υπάρχουν διαφωνίες σε πολιτικούς κύκλους στη Λευκωσία ως προς τους χειρισμούς Αναστασιάδη. Εξίσου ενδιαφέρον είναι ότι ο Κύπριος πρόεδρος, επειδή αρνείτο να συγκαλέσει Εθνικό Συμβούλιο όλων των πολιτικών κομμάτων επί της διαπραγμάτευσης, είχε προκαλέσει πολλές εσωτερικές αντιδράσεις στην Λευκωσία.