.Γιατί η διαπραγμάτευση είναι καθοριστική για την Ελλάδα… και τη Μέρκελ

Με την Ελλάδα να έχει εμπλακεί σε εμφύλιο πόλεμο και τη σκιά της σοβιετικής κυριαρχίας να διαφαίνεται πάνω από την Ευρώπη το 1947, ο αμερικανός Πρόεδρος Χάρι Τρούμαν έκανε έκκληση για «άμεση και αποφασιστική δράση», επενδύοντας εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια για να κρατήσει την Ελλάδα στο δυτικό στρατόπεδο. 

Η αποτυχία βοήθειας της Ελλάδας «αυτή τη μοιραία ώρα», προειδοποίησε ο Τρούμαν, θα έχει συνέπειες «εκτεταμένες στη Δύση αλλά και στην Ανατολή».

Σχεδόν 70 χρόνια μετά, το παρόν φαίνεται να αντηχεί το παρελθόν. Με την πολιτική της βαθιά διχασμένη, η Ελλάδα είναι βυθισμένη σε μια φοβερή ύφεση και ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να αναζωπυρώσει τις στάχτες ενός νέου αδιεξόδου Ανατολής-Δύσης. Αλλά αυτή τη φορά, ο κρίσιμος παίκτης είναι η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ. 

Ως η de facto ηγέτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η γνώμη της είναι σημαντική στην απόφαση αν, το 2015, η Ελλάδα αξίζει το κόστος των 240 δις ευρώ για τη διάσωσή της και για να παραμείνει στην ευρωπαϊκή οικογένεια.

Στη διήμερη Σύνοδο Κορυφής των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αρχίζει την Πέμπτη, η Μέρκελ για άλλη μια φορά θα είναι πρώτη μεταξύ ίσων.

Πέρα από τα οικονομικά, η έκβαση των διαπραγματεύσεων αυτών θα έχει μακροχρόνιες συνέπειες στην ευρωπαϊκή ενότητα και ασφάλεια, εγείροντας σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την ηγεσία της Μέρκελ και για την κληρονομιά της ως πρωταρχικός συντελεστής της πενταετούς λιτότητας που οι Έλληνες θεωρούν ότι του ώθηση στο χείλος του γκρεμού.

Είναι μια σημαντική στιγμή που μπορεί να καθορίσει την δεκαετή σχεδόν ηγεσία της Μέρκελ και να αποκαλύψει εάν το όραμά της για το μπλοκ ξεπερνά την εμμονή της Γερμανίας με τους κανόνες και την εσωτερική πολιτική της, ή ακόμη αν το Βερολίνο είναι έτοιμο να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο σε παγκόσμια στάδιο.

Ορισμένοι οικονομικοί εμπειρογνώμονες λένε ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να απορροφήσει μια ελληνική έξοδο από την ευρωζώνη, παρά τα πολλά ερωτήματα που θα δημιουργούσε στις πιστώτριες χώρες που θα αναγκάζονταν να διαγράψουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ. 

Όμως, προειδοποιούν οι πολιτικοί αναλυτές, μια ελληνική έξοδος από το ευρώ θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια χαοτική μετάβαση σε ένα σημαντικά υποτιμημένο νόμισμα. 

Αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει σχεδόν αμέσως μία δυσαρεστημένη και εξαθλιωμένη Ελλάδα, που θα διοικείται από μια ακροαριστερή κυβέρνηση ήδη φιλική με τον Πούτιν, παρέχοντας στον ρώσο ηγέτη μια ακόμα πιο σταθερή «λαβή» για να διαιρέσει την Ευρώπη.

«Η Ρωσία χρησιμοποιεί κάθε ευκαιρία για να διαιρέσει και να αποδυναμώσει την Ευρωπαϊκή Ένωση», δήλωσε πρόσφατα ο Ρόσεν Πλεβνέλιεφ, πρόεδρος της Βουλγαρίας. «Αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα είναι γεωπολιτικό, καθώς και οικονομικό», πρόσθεσε. «Φυσικά και ανησυχούμε. Εμείς παρακολουθούμε από πολύ κοντά το τι συμβαίνει».

Η Μέρκελ επίσης, χωρίς καμία αμφιβολία, ανησυχεί. Η Γερμανία «είναι αναγκασμένη να διευρύνει το πρίσμα μέσα από το οποίο βλέπει την κρίση», δήλωσε ο Μαρκ Λέοναρντ, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών 

Σχέσεων του Λονδίνου. «Δεν αφορά μόνο τους οικονομικούς κανόνες πλέον». Η Μέρκελ αντιμετωπίζει τουλάχιστον τρεις κρίσεις στην Ευρώπη: μια πιθανή έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, τον κίνδυνο να εγκαταλείψει η Βρετανία την Ευρωπαϊκή Ένωση και μια νέα δυναμική της Ρωσίας. 

Συχνά κατηγορείται από τους επικριτές της ότι προτιμά την τακτική έναντι της στρατηγικής, ή μία ψυχρή προσέγγιση έναντι μιας συναισθηματικής δέσμευσης προς την Ευρώπη. Η Μέρκελ πάντως προσπαθεί να ενισχύσει την ευρωπαϊκή ενότητα σε κάθε περίπτωση.

Το να μείνει η Ελλάδα στο πλευρό της Ευρώπης ήταν μια στρατηγική θεώρηση από το 1947, όταν ο Τρούμαν εξέφρασε τη δέσμευσή του σε Ελλάδα και Τουρκία – ενώ διαμορφωνόταν το ΝΑΤΟ- σε αυτό που έγινε γνωστό ως Δόγμα Τρούμαν. Η Ελλάδα έζησε έναν βάναυσο τριετή εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του '70, είχε αποκλειστεί από μια στρατιωτική χούντα. Το 1981, η χώρα επανήλθε στους κόλπους της Ευρώπης, στο πλαίσιο της τότε Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Το 2001 εισήλθε στην ευρωζώνη χωρίς Ευρωπαίοι, Γερμανοί ή άλλοι αξιωματούχοι να δημιουργούν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με «μαγειρεμένα στοιχεία», όπως παραδέχθηκε η ίδια η Αθήνα το 2009.

Η Γερμανία έχει πει επανειλημμένα ότι η Ελλάδα και οι άλλοι πρέπει να συμμορφώνονται με τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ότι οι εξαιρέσεις από περιπλέκουν την ενότητα του μπλοκ. Αλλά φαινομενικά, για να δώσει τον εαυτό της κάποια πολιτική κάλυψη, ίσως για μια συμβιβαστική λύση, η Μέρκελ έχει αφήσει ένα μεγάλο μέρος των διαπραγματεύσεων στον υπουργό Οικονομικών της, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Έχει, επίσης, τονίσει ότι η τρόικα των πιστωτών της Ελλάδας- οι άλλες χώρες της ευρωζώνης, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα - πρέπει να υπογράψουν οποιαδήποτε συμφωνία.

Εάν η Ελλάδα φύγει τελικά από την ευρωζώνη, ωστόσο, η Μέρκελ θα υποστεί το πλήγμα, όχι μόνο στην κληρονομιά της, αλλά και ενδεχομένως σε μια σειρά άλλων πολιτικών που στοχεύουν στην πρόληψη της διάλυσης της ευρωπαϊκής ενότητας, που με τόσο κόπο δημιουργήθηκε το 1945. Αν μη τι άλλο, χωρίς νέα ελληνική συμφωνία, η ηγεσία της Μέρκελ στην επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας, καθώς και στη διατήρηση της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, θα μπορούσε επίσης να πληγεί σημαντικά. Ο Εμανουέλ Μακρόν, ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών, κατέστησε σαφές σε συνέντευξή του αυτή την εβδομάδα ότι η Μέρκελ ανησυχούσε για το γεωπολιτικό τοπίο. «Η καγκελάριος έχει πλήρη επίγνωση της κατάστασης και των συνεπειών ενός Grexit, τόσο από πολιτικής άποψης όσο και από οικονομικής», είπε. «Νομίζω ότι οι Γερμανοί τώρα θα προσπαθήσουν μαζί μας να βρουν μια συμβιβαστική λύση μέσα στις επόμενες ημέρες, αν οι Έλληνες αποφασίσουν να επιταχύνουν τις διαδικασίες και να εργαστούν για μια αξιόπιστη δέσμη μέτρων», πρόσθεσε.

Αλλά υπάρχει ακόμα καμία βεβαιότητα για συμφωνία. Ακόμα και αν επιτευχθεί όμως, η Μέρκελ θα πρέπει να περιμένει το γερμανικό κοινοβούλιο να την εγκρίνει –όπως και ο Τσίπρας θα πρέπει να την περιμένει από το ελληνικό κοινοβούλιο. Η έγκριση δεν είναι σίγουρη σε καμία περίπτωση. Η σκληρή γραμμή του Σόιμπλε αντανακλά τον σκεπτικισμό πολλών βουλευτών του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος. Γερμανοί και άλλοι πολιτικοί αισθάνονται ότι η Αθήνα τους έχει φερθεί άσχημα, αναγκάζοντάς τους να κάνουν τις διαπραγματεύσεις κεκλεισμένων των θυρών.

Ο Νόρμπερτ Ρέντγκεν, επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του Κοινοβουλίου και βουλευτής των Χριστιανοδημοκρατών της Μέρκελ, δήλωσε: «Ο συνολικός τρόπος που η ελληνική κυβέρνηση έχει συμπεριφερθεί πραγματικά έχει καταστρέψει το κλίμα» στο Βερολίνο. Ακόμα, εξέφρασε την πεποίθηση ότι «η μεγάλη πλειοψηφία» στο γερμανικό κοινοβούλιο θα ψηφίσει για μια νέα ελληνική συμφωνία, αν επιτευχθεί κάποια, παρότι εν μέσω σημαντικών διαφωνιών.

Οι γεωπολιτικές ανησυχίες θα μπορούσαν να ανατρέψουν αυτή την ισορροπία. Ο Φρανσουά Λαφόντ, διευθυντής του EuropaNova, ανέφερε ότι τέτοιου είδους ανησυχίες είχαν κάνει ακόμα και τους Ευρωπαίους ηγέτες να απηυδήσουν με αυτό που θεωρούν ως ανεκπλήρωτες υποσχέσεις και θεατρινισμούς των ελλήνων διαπραγματευτών. «Αν δεν ήταν το γεωπολιτικό πλαίσιο, θα τους είχαν αφήσει να φύγουν εδώ και πολύ καιρό» σχολιάζει.