.Γιατί το ΔΝΤ είναι τόσο σκληρό με την Ελλάδα

Ο Ντομινίκ Στρος-Καν πίστευε ότι έσωζε τον κόσμο. Η Κριστίν Λαγκάρντ μπορεί να ελπίζει ότι θα σώσει μόνο τη δουλειά της.

Οι επιπτώσεις της συμμετοχής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στις διασώσεις της Ελλάδας μπορεί να έχουν διαφορετικές συνέπειες για τους δύο τελευταίους διευθυντές του ιδρύματος. Όμως, η κύρια συνέπεια της αμφιλεγόμενης δρά

σης του από το 2010 είναι σαφής: όσον αφορά τη συμμετοχή του Ταμείου στις υποθέσεις της ευρωζώνης, μάλλον θα είναι «ποτέ ξανά».

Ο Στρος-Καν, κατά τη διάρκεια της δίκης του για μαστροπεία για την οποία πρόσφατα αθωώθηκε στη Γαλλία, εξήγησε στους δικαστές ότι δεν θα μπορούσε να έχει παρακολουθήσει τόσα πάρτι με σεξουαλικά όργια όσα υποστήριζε η κατηγορούσα αρχή, γιατί ήταν «απασχολημένος με το να σώσει τον κόσμο».

 Ήταν διευθύνων σύμβουλος του ΔΝΤ το 2010, όταν το Ταμείο κλήθηκε να βοηθήσει την ευρωζώνη, επινοώντας έναν τρόπο για να διασώσει την Ελλάδα.

Η διάδοχος του Στρος-Καν, η Κριστίν Λαγκάρντ, από την πλευρά της, πρέπει να αντιμετωπίσει τις συνέπειες αυτής της αμφιλεγόμενης συμμετοχής από την αρχή.

 Πρέπει να ηρεμήσει το ανήσυχο διοικητικό συμβούλιο του ΔΝΤ, όπου οι εκπρόσωποι των αναδυόμενων χωρών δυσανασχετούν για τη συμμετοχή του Ταμείου στην ατέρμονη ελληνική κρίση, για την οποία έκαμψε, και ίσως καταπάτησε, τους περισσότερους από τους μακροχρόνιους κανόνες του.

Αυτός μπορεί να είναι και ο λόγος για τον οποίο η Λαγκαρντ εμφανίζεται να είναι πιο σκληρή με την Ελλάδα από τους πιστωτές της ευρωζώνης - να σώσει ενδεχομένως, τη Γερμανία, της οποίας ο υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά επιφυλακτικός για τη δυνατότητα της Ελλάδας να λύσει κάποτε τα δικά της προβλήματα. 

Η Λαγκάρντ βρίσκεται εν όψει μιας επανεκλογής ως επικεφαλής του ΔΝΤ το επόμενο έτος. Δεν μπορεί να διαχειριστεί μια διάσπαση του συμβουλίου. Οι Ευρωπαίοι πιέζουν ασφυκτικά την επικεφαλής του ΔΝΤ και αυτή πρέπει να δείξει ότι μπορεί να είναι σκληρή με την Ευρώπη.

Αυτό συνεπάγεται τόσο μία σκληρή γραμμή για την Ελλάδα – φροντίζοντας η Αθήνα να προσκολληθεί σε ένα αξιόπιστο πρόγραμμα – όσο και να είναι σκληρή με τους πιστωτές της Ελλάδας, επισημαίνοντας ότι θα πρέπει να συναινέσουν στην ελάφρυνση του χρέους στο μέλλον. 

Και έχει χρόνο μέχρι τον Μάρτιο του 2016, όταν λήξει το τρέχον πρόγραμμα του ΔΝΤ για την Ελλάδα, για να βγάλει το ίδρυμα από το ελληνικό χάος στο οποίο το έβαλε -και το μετάνιωσε. 

Ο ρόλος του ΔΝΤ στην Ελλάδα «αφαίρεσε την αξιοπιστία του» σημειώνει ο Gabriel Sterne, πρώην μέλος του Ταμείου ο οποίος είναι τώρα επικεφαλής οικονομολόγος της Oxford Economics, σε ένα καυστικό σημείωμα που δημοσιεύθηκε το περασμένο έτος. Οι γνώστες του ΔΝΤ και οι περισσότεροι οικονομολόγοι τείνουν να συμφωνούν.

Το βασικό προπατορικό αμάρτημα εναντίον στους δικούς του κανόνες, μόλις η Ελλάδα πήρε το πρώτο δάνειο διάσωσης της το 2010, ήταν να συμφωνήσει σε ένα πρόγραμμα που δεν γνώριζε και δεν μπορούσε να εγγυηθεί τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους της χώρας.

Κωδικός «μετάδοσης»

Οποιοδήποτε πρόγραμμα του ΔΝΤ πρέπει να βρει υποτίθεται μια ισορροπία μεταξύ της «προσαρμογής» - που σημαίνει σχεδόν πάντα λιτότητα - που απαιτείται από το Ταμείο και της χρηματοδότησης που παρέχει σε αντάλλαγμα. Σχεδόν πάντα περιλαμβάνει μια υποτίμηση του νομίσματος και κατά περιόδους κάποια μορφή αναδιάρθρωσης του χρέους.

Επειδή η Ελλάδα ήταν σε μια νομισματική ένωση, και δεν μπορούσε να υποτιμήσει το νόμισμά της, το ΔΝΤ εισήγαγε μια «συστημική εξαίρεση» που αποποιείται οποιαδήποτε πάθηση σχετίζεται με το χρέος, λέει ο Jean-Pierre Landau, ο οποίος ήταν τότε υποδιοικητής της γαλλικής κεντρικής τράπεζας και τώρα διδάσκει στο Sciences Po στο Παρίσι. Αυτό ήταν μια «κωδική λέξη για τον κίνδυνο της μετάδοσης εντός της ευρωζώνης», σημειώνει. 

Το διοικητικό συμβούλιο του ΔΝΤ, από την αρχή, ήταν δύσκολο να το αποδεχτεί και «δημιούργησε δυσαρέσκεια και πολύ σκεπτικισμό» εντός του ιδρύματος, προσθέτει ο Landau, ο οποίος γνωρίζει καλά το ΔΝΤ, καθώς ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου στις αρχές της δεκαετίας του ενενήντα.

Η ελληνική διάσωση δημιούργησε επίσης ένα προηγούμενο όσον αφορά το μέγεθος. Ήταν η μεγαλύτερη που έχει εφαρμοστεί ποτέ από το ΔΝΤ, ως ποσοστό της συμμετοχής μιας δεδομένης χώρας στο Ταμείο.

 Μεταξύ του πρώτου και δεύτερου πακέτου διάσωσης το 2012, το ΔΝΤ κατέληξε σε δανεισμό περίπου 30 δις ευρώ στην Ελλάδα. Περίπου 23 δις ευρώ εξακολουθούν να οφείλονται, μέχρι το τέλος του 2030, ξεκινώντας από τα 5,5 δις ευρώ μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους.

Υπήρχαν επίσης λάθη πρόβλεψης. Ο Sterne σημειώνει για παράδειγμα, ότι το ΔΝΤ αναθεώρησε προς τα κάτω την εκτίμησή του για το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Ελλάδας το 2014 κατά περίπου 22 τοις εκατό κατά το διάστημα των 18 μηνών. 

Το ΔΝΤ δεν ήταν το μόνο ίδρυμα που αναγκάστηκε να αναθεωρήσει τις προβλέψεις του προς τα κάτω καθ’ όλη τη μακρά ύφεση του ευρώ. Αλλά ήταν ο μόνος παγκόσμιος οργανισμός του οποίου τα χρήματα κινδύνευαν. 

Κατά την εκτίμηση της βιωσιμότητας του χρέους στην Ελλάδα, το ΔΝΤ περίφημα έθεσε την αναλογία χρέους προς το ΑΕΠ στο 120 τοις εκατό ως το 2020. Βρίσκεται τώρα στο περίπου 175 τοις εκατό, με ελάχιστες πιθανότητες να κατεβεί σε αυτό το επίπεδο μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια - αν δεν υπάρχει μια σοβαρή διαγραφή χρεών από τους πιστωτές της ευρωζώνης.

Το 2010, δεν συμφώνησαν όλοι ότι το ΔΝΤ θα πρέπει να εμπλακεί στην Ελλάδα. Ο Ζαν-Κλοντ Τρισέ, ο τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, πολέμησε με νύχια και με δόντια να κρατήσει το Ταμείο έξω. Η ευρωζώνη, σκέφτηκε, θα μπορούσε να ασχοληθεί με το πρόβλημα μόνη της. 

Μερικοί από τους πρώην συνεργάτες του λένε σήμερα ότι ο Τρισέ βίωσε τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο πρώτο πακέτο διάσωσης ως «προσωπική ταπείνωση». Αλλά η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ ήταν ανένδοτη, θεωρώντας ότι μόνο το ΔΝΤ είχε την τεχνογνωσία να σχεδιάσει και να παρακολουθήσει μια σοβαρή μεταστροφή του οικονομικού προγράμματος για την Ελλάδα.

Πολύ λίγα, πολύ αργά

Το Ταμείο δεν έφερε μόνο χρήματα - πολύ λιγότερο συνολικά από τα μέλη της ευρωζώνης - αλλά και τη νοοτροπία του «κακού μπάτσου» που η Μέρκελ αισθάνθηκε ότι ήταν αναγκαία για να αναγκάσει την Ελλάδα να κάνει μεταρρυθμίσεις. 

Ο Στρος-Καν, ο οποίος την εποχή εκείνη είχε ακόμα φιλοδοξίες να είναι υποψήφιος στις γαλλικές προεδρικές εκλογές του 2012, μπορεί επίσης να είχε την ελπίδα ότι θα επωφεληθεί από μια αποφασιστική δράση του ΔΝΤ, για να βοηθήσει στην επίλυση των προβλημάτων του ευρώ. 

Εν μέρει λόγω αυτού, ο Γάλλος Πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί - του οποίου ο υπουργός Οικονομικών ήταν ...η Κριστίν Λαγκάρντ- δεν ήταν πρόθυμος να καλύψει έναν πιθανό αντίπαλο και να δει το ΔΝΤ να παρεμβαίνει, αλλά τελικά υποχώρησε χάριν της Μέρκελ.

Η έκταση των λαθών του ΔΝΤ στην ελληνική 

υπόθεση είναι εν μέρει ο λόγος που κρίθηκε αναγκαίο να ζητήσει συγγνώμη το 2013, κυρίως για την πρώην άστοχη εκτίμησή του για τις αρνητικές συνέπειες της δημοσιονομικής λιτότητας σε συνδυασμό με μια πιστωτική κρίση.

Τον Ιούνιο του 2014 το ΔΝΤ κυκλοφόρησε επίσης ένα έγγραφο που περιγράφει μια νέα προσέγγιση για την αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους – δίνοντας την δυνατότητα στο μέλλον να απαιτήσει αυτό που ονομάζει «αναδιαμόρφωση» του χρέους μιας χώρας ως προϋπόθεση για την ενίσχυση της. 

Η ιδέα είναι να αποφευχθεί το να συνεισφέρει «πολύ λίγα, πολύ αργά» για να επιλύσει μία κρίση χρέους. Για την Ελλάδα, φυσικά, ο νέος τρόπος σκέψης ήρθε σίγουρα πολύ αργά. Και η Λαγκάρντ βρίσκεται τώρα αντιμέτωπη με καθόλου 

ευχάριστα σενάρια.

Εάν η Ελλάδα δεν καταλήξει σε συμφωνία με την υπόλοιπη ευρωζώνη αυτή την εβδομάδα, υπάρχει μια μεγάλη πιθανότητα να μην είναι σε θέση να πληρώσει τα 1,6 δις ευρώ που χρωστά στο ΔΝΤ ως το τέλος του Ιουνίου. 

Η αθέτηση πληρωμής από το ΔΝΤ είναι ένα σπάνιο γεγονός, το οποίο μόνο τρεις μικρές, εμπόλεμες χώρες -η Σομαλία, το Σουδάν και η Ζιμπάμπουε - έχουν κάνει μέχρι τώρα. Τότε θα πρέπει να υπάρχει μια μεγάλη πιθανότητα το ΔΝΤ να χρειαστεί να παραιτηθεί από τα 23 δις ευρώ συνολικά που εξακολουθούν να του οφείλουν.

Μια συμφωνία αυτή την εβδομάδα, από την άλλη πλευρά, θα επιτρέψει στην Ελλάδα να πληρώσει το λογαριασμό της τον Ιούνιο στο ΔΝΤ, αλλά δεν θα διαλύσει την αβεβαιότητα για το υπόλοιπο του δανείου. Η Αθήνα αντιμετωπίζει σημαντικές (1 δις ευρώ και πλέον) ετήσιες αποπληρωμές στο ΔΝΤ μέχρι το 2023, μέχρι να λιγοστέψουν σε πιο διαχειρίσιμα ποσά.

Τα δάνεια του ΔΝΤ δεν μπορούν βάση αρχής να αναδιαρθρωθούν ή να υποβληθούν σε «κούρεμα», κι έτσι σε περίπτωση αθέτησης των υποχρεώσεων η Λαγκάρντ θα πρέπει να εξηγήσει στο διοικητικό συμβούλιο της γιατί και πώς έχασε τα χρήματα. 

Και, προς τις κυβερνήσεις των μεγάλων αναδυόμενων οικονομιών όπως η Βραζιλία ή το Μεξικό, γιατί τα χρήματά τους χρησιμοποιήθηκαν για να διασώσουν τους Έλληνες, των οποίων το κατά κεφαλήν ΑΕΠ εξακολουθεί να είναι πολύ υψηλότερο από το δικό τους, ακόμη και αν έχει πέσει κατά 25 τοις εκατό από το 2009.

Γι 'αυτό μην περιμένετε το ΔΝΤ να σπεύσει σε μια διάσωση την επόμενη φορά που μια προβληματική οικονομία της ευρωζώνης θα έχει πρόβλημα. «Κάμπτουν τους κανόνες τους για να στηρίξουν 

ένα πολιτικό κατασκεύασμα όπως το ευρώ. Έχουν καεί μία φορά, κι έτσι θα το σκεφτούν δύο φορές πριν εμπλακούν και πάλι» σχολιάζει ο Robert Kuenzel, επικεφαλής οικονομικών ερευνών της Daiwa Capital Markets. 

Ούτε θα υπάρξει μεγάλος ενθουσιασμός για να συμμετάσχει το ΔΝΤ σε ένα τρίτο πακέτο ελληνικής διάσωσης, εάν αυτό κριθεί αναγκαίο. Προς το παρόν, η προτεραιότητα της Λαγκάρντ φαίνεται σχετικά σαφής: να πάρει τα χρήματά της πίσω.

politico.eu